Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, znana również jako gonartroza, to jedna z najczęstszych dolegliwości układu ruchu, dotykająca przede wszystkim osób starszych. W Polsce cierpi na nią ponad 65% osób powyżej 65. roku życia. Jako fizjoterapeuci często spotykamy się z pacjentami borykającymi się z tym schorzeniem, dlatego ważne jest zrozumienie jego przyczyn, objawów oraz możliwości leczenia.
Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego?
Choroba zwyrodnieniowa stawów to złożone schorzenie o wieloczynnikowej etiologii, obejmujące nie tylko chrząstkę stawową, ale także kości podchrzęstne, błonę maziową, torebkę stawową, więzadła oraz mięśnie otaczające staw. W wyniku procesu degeneracyjnego dochodzi do zaburzenia równowagi między tworzeniem a degradacją chrząstki, co prowadzi do jej uszkodzeń i utraty funkcji amortyzacyjnej.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Do głównych czynników ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego należą:
- Wiek: ryzyko wzrasta po 65. roku życia.
- Płeć żeńska: kobiety są bardziej narażone na rozwój choroby.
- Genetyka: mutacja genu COL2A1 kodującego kolagen typu II może predysponować do schorzenia.
- Nadwaga i otyłość: nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów.
- Urazy i przeciążenia: liczne kontuzje oraz przewlekłe przeciążenia stawu.
- Choroby ogólnoustrojowe: np. zaburzenia hormonalne.
- Czynniki zawodowe: praca wymagająca długotrwałego stania lub noszenia ciężarów.
Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego
Pacjenci zgłaszający się do fizjoterapeuty najczęściej skarżą się na:
- Ból stawu kolanowego, nasilający się podczas ruchu.
- Sztywność poranna, trwająca do 30 minut.
- Ograniczoną ruchomość stawu.
- Osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej.
- Trzeszczenia i tarcie podczas ruchu.
- Zniekształcenie obrysów stawu i obrzęk.
- Zmiany osi kończyny – koślawość lub szpotawość kolan.
Diagnostyka
W celu potwierdzenia diagnozy stosuje się:
- Badania obrazowe:
- Rentgenografia – podstawowe badanie ukazujące zmiany w strukturze kości.
- Rezonans magnetyczny – szczegółowa ocena tkanek miękkich i chrząstki.
- Tomografia komputerowa – dokładna ocena zmian kostnych.
- Badania laboratoryjne:
- OB (odczyn Biernackiego) i CRP – wskaźniki stanu zapalnego.
- Morfologia krwi.
- Oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF).
- Badanie płynu stawowego.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego
Farmakoterapia
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – doustne lub w formie iniekcji dostawowych.
- Suplementy diety – preparaty zawierające glukozaminę i kwas hialuronowy.
- Miejscowe środki – maści, żele i kremy o działaniu przeciwbólowym.
Fizjoterapia – klucz do poprawy funkcji stawu
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Postępowanie terapeutyczne dzieli się na dwa etapy:
Okres ostry
Celem jest redukcja bólu i stanu zapalnego poprzez:
- Fizykoterapię:
- Laseroterapia – działanie przeciwbólowe i biostymulujące.
- Ultradźwięki – poprawa metabolizmu tkanek i mikromasaż.
- Krioterapia miejscowa – zmniejszenie obrzęku i bólu.
- Elektroterapia – prądy TENS i interferencyjne.
- Magnetoterapia – działanie przeciwzapalne i regeneracyjne.
- Masaż – rozluźnienie napiętych mięśni wokół stawu.
- Drenaż limfatyczny – redukcja obrzęków.
Okres przewlekły
Celem jest poprawa funkcji stawu poprzez:
- Kinezyterapię:
- Ćwiczenia czynne w odciążeniu – poprawa zakresu ruchu bez obciążania stawu.
- Ćwiczenia izometryczne – wzmacnianie mięśni bez ruchu w stawie.
- Ćwiczenia propriocepcji – na niestabilnym podłożu dla poprawy równowagi i stabilizacji.
- Ćwiczenia rozciągające – eliminacja przykurczów mięśniowych.
- Ćwiczenia ogólnousprawniające – poprawa wydolności i sprawności ogólnej.
- Terapia manualna – mobilizacje stawu w celu poprawy jego ruchomości.
- Hydroterapia – ćwiczenia w wodzie odciążającej stawy.
Inne metody leczenia
- Leczenie biologiczne – iniekcje dostawowe komórek macierzystych lub fibryny bogatopłytkowej.
- Postępowanie chirurgiczne – artroskopia lub endoprotezoplastyka stawu kolanowego w zaawansowanych przypadkach.
Rola profilaktyki
Ważne jest, aby pacjenci:
- Kontrolowali masę ciała – redukcja nadwagi odciąża stawy.
- Regularnie ćwiczyli – wzmacnianie mięśni i utrzymanie ruchomości stawu.
- Unikali przeciążeń – modyfikacja aktywności fizycznej i zawodowej.
- Dbali o prawidłową dietę – bogatą w składniki odżywcze wspierające regenerację stawów.
Podsumowanie
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego to poważne schorzenie wpływające na jakość życia pacjentów. Fizjoterapia stanowi integralną część leczenia, pomagając w redukcji bólu, poprawie funkcji stawu i zwiększeniu aktywności fizycznej. Indywidualne podejście, dostosowane do potrzeb pacjenta, oraz współpraca z lekarzami specjalistami są kluczem do sukcesu terapeutycznego.