Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego – przyczyny, objawy i skuteczna fizjoterapia

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, znana również jako gonartroza, to jedna z najczęstszych dolegliwości układu ruchu, dotykająca przede wszystkim osób starszych. W Polsce cierpi na nią ponad 65% osób powyżej 65. roku życia. Jako fizjoterapeuci często spotykamy się z pacjentami borykającymi się z tym schorzeniem, dlatego ważne jest zrozumienie jego przyczyn, objawów oraz możliwości leczenia.

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego?

Choroba zwyrodnieniowa stawów to złożone schorzenie o wieloczynnikowej etiologii, obejmujące nie tylko chrząstkę stawową, ale także kości podchrzęstne, błonę maziową, torebkę stawową, więzadła oraz mięśnie otaczające staw. W wyniku procesu degeneracyjnego dochodzi do zaburzenia równowagi między tworzeniem a degradacją chrząstki, co prowadzi do jej uszkodzeń i utraty funkcji amortyzacyjnej.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Do głównych czynników ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego należą:

  • Wiek: ryzyko wzrasta po 65. roku życia.
  • Płeć żeńska: kobiety są bardziej narażone na rozwój choroby.
  • Genetyka: mutacja genu COL2A1 kodującego kolagen typu II może predysponować do schorzenia.
  • Nadwaga i otyłość: nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów.
  • Urazy i przeciążenia: liczne kontuzje oraz przewlekłe przeciążenia stawu.
  • Choroby ogólnoustrojowe: np. zaburzenia hormonalne.
  • Czynniki zawodowe: praca wymagająca długotrwałego stania lub noszenia ciężarów.

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Pacjenci zgłaszający się do fizjoterapeuty najczęściej skarżą się na:

  • Ból stawu kolanowego, nasilający się podczas ruchu.
  • Sztywność poranna, trwająca do 30 minut.
  • Ograniczoną ruchomość stawu.
  • Osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej.
  • Trzeszczenia i tarcie podczas ruchu.
  • Zniekształcenie obrysów stawu i obrzęk.
  • Zmiany osi kończyny – koślawość lub szpotawość kolan.

Diagnostyka

W celu potwierdzenia diagnozy stosuje się:

  • Badania obrazowe:
    • Rentgenografia – podstawowe badanie ukazujące zmiany w strukturze kości.
    • Rezonans magnetyczny – szczegółowa ocena tkanek miękkich i chrząstki.
    • Tomografia komputerowa – dokładna ocena zmian kostnych.
  • Badania laboratoryjne:
    • OB (odczyn Biernackiego) i CRP – wskaźniki stanu zapalnego.
    • Morfologia krwi.
    • Oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF).
    • Badanie płynu stawowego.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Farmakoterapia

  • Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – doustne lub w formie iniekcji dostawowych.
  • Suplementy diety – preparaty zawierające glukozaminę i kwas hialuronowy.
  • Miejscowe środki – maści, żele i kremy o działaniu przeciwbólowym.

Fizjoterapia – klucz do poprawy funkcji stawu

Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Postępowanie terapeutyczne dzieli się na dwa etapy:

Okres ostry

Celem jest redukcja bólu i stanu zapalnego poprzez:

  • Fizykoterapię:
    • Laseroterapia – działanie przeciwbólowe i biostymulujące.
    • Ultradźwięki – poprawa metabolizmu tkanek i mikromasaż.
    • Krioterapia miejscowa – zmniejszenie obrzęku i bólu.
    • Elektroterapia – prądy TENS i interferencyjne.
    • Magnetoterapia – działanie przeciwzapalne i regeneracyjne.
  • Masaż – rozluźnienie napiętych mięśni wokół stawu.
  • Drenaż limfatyczny – redukcja obrzęków.

Okres przewlekły

Celem jest poprawa funkcji stawu poprzez:

  • Kinezyterapię:
    • Ćwiczenia czynne w odciążeniu – poprawa zakresu ruchu bez obciążania stawu.
    • Ćwiczenia izometryczne – wzmacnianie mięśni bez ruchu w stawie.
    • Ćwiczenia propriocepcji – na niestabilnym podłożu dla poprawy równowagi i stabilizacji.
    • Ćwiczenia rozciągające – eliminacja przykurczów mięśniowych.
    • Ćwiczenia ogólnousprawniające – poprawa wydolności i sprawności ogólnej.
  • Terapia manualna – mobilizacje stawu w celu poprawy jego ruchomości.
  • Hydroterapia – ćwiczenia w wodzie odciążającej stawy.

Inne metody leczenia

  • Leczenie biologiczne – iniekcje dostawowe komórek macierzystych lub fibryny bogatopłytkowej.
  • Postępowanie chirurgiczne – artroskopia lub endoprotezoplastyka stawu kolanowego w zaawansowanych przypadkach.

Rola profilaktyki

Ważne jest, aby pacjenci:

  • Kontrolowali masę ciała – redukcja nadwagi odciąża stawy.
  • Regularnie ćwiczyli – wzmacnianie mięśni i utrzymanie ruchomości stawu.
  • Unikali przeciążeń – modyfikacja aktywności fizycznej i zawodowej.
  • Dbali o prawidłową dietę – bogatą w składniki odżywcze wspierające regenerację stawów.

Podsumowanie

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego to poważne schorzenie wpływające na jakość życia pacjentów. Fizjoterapia stanowi integralną część leczenia, pomagając w redukcji bólu, poprawie funkcji stawu i zwiększeniu aktywności fizycznej. Indywidualne podejście, dostosowane do potrzeb pacjenta, oraz współpraca z lekarzami specjalistami są kluczem do sukcesu terapeutycznego.